آیا عسل مانوکا در درمان و بهبود زخم‌ها به خصوص زخم‌های دیابتی موثر است؟

یکی از مناسب‌ترین روش‌ها جهت تقویت طبیعی سیستم ایمنی به وسیلۀ رژیم غذایی، جایگزینی شکر و قند به عسل، به عنوان آنتی بیوتیک و ضدویروس طبیعی می‌باشد. عسل ممکن است توسط متخصصان متعددی توصیه یا منع شود که بسته به ماهیت و نوع آن متفاوت است.

عسل مانوکا و خواص آن

عسل مانوکا (Manuka) نوعی عسل بی‌نظیر و شناخته شده است. که توسط زنبورهای عسلی که تنها از شهد درخت مانوکا تغذیه می‌کنند. ساخته می‌شود. از این رو این عسل تک گل نیوزلندی، به دلیل التیام زخم‌های دیابتیک، پاکسازی عفونت، بهبود روند هضم غذا و فعالیت ضدباکتریایی خود، شهرۀ متقاضیان درمانگر و مددجوهای بسیاری در صنعت پزشکی و درمان است. این عسل در پروسۀ تولید و فرآوری توسط متخصصان زیادی نظارت شده و محصول نهایی با تعاریف نظارتی و استانداردهای ویژه‌ای، سنجیده شده و عسل مانوکای درمانی به صورت استریل و بدون ناخالصی توزیع و مورداستفاده قرار می‌گیرد. رنگ این عسل از کهربایی روشن تا تیره متفاوت است. بافت و حالت کشسانی این عسل نیز قابل توجه خریداران است.

تفاوت عسل مانوکا با سایر انواع عسل

عسل‌های دیگری که در بازار یافت می‌شوند، به دلیل وجود آلودگی و میکروب‌های احتمالی در جنبه‌های درمانی توصیه نمی‌شوند. عسل‌هایی که مخصوص مراقبت از زخم در کشورهای پیشرفته به کار گرفته می‌شوند، تحت اشعۀ گاما استریل شده و با عسل غیراستریل و محلی مورداستفاده در سایر مناطق متفاوت است.

عسل مانوکا به دلیل دارا بودن مواد شیمیایی مختلفی نظیر MGO (متیل گلیوکسال)، DHA (دی هیدروکسی استون) و Leptosperin (لپتوسپرین) است که تنها در شهد گیاه مانوکا یافت می‌شوند، از سایر عسل‌ها متمایز می‌شود. عسل مانوکا با MGO به میکروب‌ها حمله کرده و در بهبود زخم و التهاب موثر است.

 اما آیا عسل مانوکا روی زخم پای دیابتی نوروپاتیک تاثیرگذار است؟

در حقیقت مطالعات زیادی در زمینۀ نقش و تاثیر عسل روی زخم پای دیابتی نوروپاتیک صورت گرفته است. تحقیقاتی که توسط نشریۀ جهانی زخم منتشر شد، بر صحت درمان و بهبودی سریع‌تر و موثرتر زخم پای دیابتی افراد مبتلا به دیابت نوع دو در استفاده از پانسمان آغشته به عسل مانوکا، به نسبت گروه دیگری که از پانسمان‌های معمولی استفاده کردند، مهر تایید نهاد.

در نتیجه دانشمندان پی بردند که عسل مانوکا در درمان زخم پای دیابتی نوروپاتیک و التیام سریع‌تر آن تاثیرگذار است و به خوبی زخم را پاکسازی و ضدعفونی می‌کند.

نتایج مطالعات دیگری حاکی از تاثیر این عسل روی کاهش سرعت نقص عضو و خواص ضدالتهابی آن روی زخم است. در بیماری دیابت به دلیل بهبود کند زخم‌ها و دشوار کردن درمان آن‌ها با درمان‌های رایج، ممکن است عفونت‌هایی ایجاد شوند که نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم باشند.

عسل مانوکا به عنوان یک ضد التهاب برای سرکوب عفونت و قارچ، اثرات ویژه‌ای روی زخم پای دیابتی دارد. برای مثال استفاده از این عسل در پانسمان، موجب اتساع رگ‌های خونی در نواحی شده و درد را کاهش می‌دهد.

از طرفی با تسریع فرایند رگ‌زایی موجب افزایش خونرسانی و اکسیژن در ناحیۀ زخم و بهبودی موثر آن می‌شود. در آزمایشگاه در نمونه‌ای که از زخم پای افراد دیابتی گرفته شد، به مشاهدۀ ده‌ها نوع باکتری از جمله E.Coli  و Staphylococcus aureus پرداختند. این نمونه‌ها با غلظت‌ها و انواع مختلفی از عسل تحت درمان قرار گرفتند و نتیجۀ این آزمایش اثرات ضدباکتریایی این عسل را تصدیق نمود. عسل به دلیل وجود پراکسید هیدروژن حاصل از آنزیم‌های زنبور عسل از خاصیت باکتریوسید برخوردار است.

تا به امروز هیچ گزارشی از مقاومت باکتریایی عسل صورت نگرفته و حتی باکتری‌های اشرشیا کلی و استاف آرئوس نیز به این آنتی بیوتیک طبیعی به عنوان آخرین راه حل از بین بردن عفونت، حساس‌اند.

همۀ انواع عسل اسیدی ph  بین 3 تا 4.5 دارند و خاصیت اسیدیتۀ آن باعث انسداد پروتئازها و پپتیدازها می‌شود. عملکرد این مکانیسم به صورت محافظت و ترمیم زخم ظاهر می‌شود. عسل به دلیل رطوبت کم، به بیرون کشیدن آب از سلول باکتری‌های مهاجم کمک می‌کند. و موجب توقف رشد و در نهایت حذف آن‌ها می‌شود.

از دیگر نقش‌های عسل در مدیریت زخم‌های دیابتی می‌توان به کاهش اندازه، رفع بو و کاهش زمان التیام زخم اشاره کرد. استفاده از عسل مانوکا به عنوان پماد طبیعی برای زخم، کاملا بی‌خطر بوده و هیچ عوارض جانبی‌ ای برای بیمار ندارد. اگرچه همانند دیگر انواع عسل، ممکن است پاسخ درمانی به عسل مانوکا در افراد مختلف متفاوت باشد.

طرز مصرف عسل مانوکا

مصرف عسل مانوکا می‌تواند به صورت خوراکی یا موضعی صورت بگیرد. در مواردی که گنجاندن عسل در رژیم غذایی فرد دیابتی نیاز است. از مصرف بیش از 15 گرم آن در روز ممانعت شود. در صورتی که مصرف خوراکی عسل به هر دلیلی مشکل‌ساز است، مصرف موضعی آن در پانسمان به صورت پماد برای زخم، عفونت یا تاول توصیه می‌شود.

اگر عسل مانوکا با آب یا دیگر مایعات رقیق شده و در پانسمان زخم استفاده شود. باعث تشکیل آنیون‌های هیپوکلریت و رادیکال‌های هیدروکسید در زخم می‌شود. عسل حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی است که به مبارزه با میکروارگانیسم‌ها می‌پردازند و التهاب را کاهش می‌دهند و در نهایت زخم را به دلیل کاهش گونه‌های فعال اکسیژن، التیام می‌بخشد.

نقش ویژۀ عسل مانوکا در کنترل دیابت

مصرف عسل می‌تواند عوارض حاصل از دیابت روی اندام‌های بدن را کاهش داده و بروز اختلالات متابولیک را محدود کند. شواهد دیگری از مطالعات صورت گرفته در این زمینه نشان می‌دهد که عسل مانوکا می‌تواند وضعیت هایپرگلیسمی را نیز مدیریت کند. عسل حساسیت به انسولین را افزایش داده و به محافظت از پانکراس در برابر تحریک بیش از حد ناشی از مقاومت به انسولین می‌پردازد. در نتیجه سطح گلوکز خون تنظیم شده و به تثبیت مقدار آن در بدن کمک می‌کند.

در بیماری دیابت به دلیل بیماری‌های شریانی و نوروپاتی که به صورت محیطی رخ می‌دهد، سرعت التیام زخم‌ها در بدن کاهش می‌یابد. و بهبودی به آهستگی رخ می‌دهد. در این اختلالات رگ‌های خونی کوچک و منقبض شده و میزان خونرسانی به ناحیه کاهش می‌یابد.

از طرفی اعصاب ناحیه به دلیل عدم دریافت مواد مغذی کافی آسیب‌پذیر شده و ایجاد درد و تحریک بافتی می‌کند. استفاده از عسل مانوکا که حاوی مواد بیواکتیو است. در کاهش اسکار، بوی بد ناشی از عفونت و افزایش تولید گلبول های سفید خون در جهت مبارزه با عفونت که از عمده مشکلات بیماران دیابتیک می‌باشند، موثر است.

مراقبت از زخم با عسل مانوکا

زخم ناشی از دیابت باید توسط یک درمانگر متخصص مشاهده شده و با توجه به شدت التهاب، مقدار عسل مصرفی را تعیین کند. هر چقدر نشت مایعات از زخم بیشتر باشد، میزان نیاز به عسل در پانسمان افزایش می‌یابد.

عسل نباید به صورت مستقیم روی زخم به کار رود و استفاده از بانداژ الزامی است. به دلیل وجود مواد شیمیایی ویژه‌ در عسل که به آن اشاره شد، رشد بافت تحریک شده و موجب افزایش مواد مغذی و اکسیژن موردنیاز بافت می‌شود.

کلام آخر در رابطه با عسل مانوکا

به دلیل شرایط آب و هوایی سخت رشد گیاه مانوکا و مناطق رشد منحصر به فرد آن در نیوزلند، این عسل به سختی در ایران یافت شده و معمولا از قیمت بالایی برخوردار است. اگرچه این عسل در زمان‌های گذشته مورد استفاده افراد بومی استرالیا قرار می‌گرفته ولی بعد از تحقیقاتی که برای اولین بار در دانشگاه وایکاتو صورت گرفت، این عسل به دلیل کشف خواص ویژۀ آن شهره جهانی یافت. قیمت آن بر اساس گرید و دیگر فاکتورهای آن متغیر است که بهتر است قبل از خرید با درمانگر خود جهت انتخاب بهترین نوع عسل و طریقۀ مصرف آن، مشورت کنید.