پی آر پی PRP
از گذشته نقش عناصر طبیعی درترمیم بدن مشخص شده و مبانی علمی به نام پرولوتراپی (prolothrapy) قرار گرفت. که در آن با استفاده از عناصر طبیعی همچون دکستروز، خون و ترکیبات آن و سلول های بنیادی روند ترمیم و بهبودی در بدن تسریع می شود.
امروزه از این علم در رشته های مختلف استفاده شده است یکی از شاخه های این علم، استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) در درمان بیماری ها است. چرا که پلاکت ها به واسطه غنی بودن از فاکتور های مختلف رشد سلولی می توانند سلول مناسبی در ترمیم بافتی باشند.
این روش در رشته های مختلف طب همچون جراحی قلب،آسیب های تاندون ها، استخوان، مفاصل، عضلات جراحی فک و صورت، سریع ترمیم زخم و به طور کلی هرجایی که نیاز به ترمیم سریع تر و قوی تر می باشد به کار رفته و نتایج خوبی مشاهده شده است.
خون انسان که از اولین بافت هایی بود که مورد توجه و تحقیق و بررسی دقیق بشر قرار گرفته است. از جزء سلولی که شامل گویچه های قرمز و سفید و پلاکت ها و جزء پلاسمایی تشکیل شده است.
گویچه های قرمز 93 درصد، گلبول سفید 1درصد و پلاکت ها 6 درصد عناصر سلولی خو و را شامل می شوند. که در مایعی به نام پلاسما شناورند. که 55 درصد خون را شامل می شود که حاوی آب و پروتئین هایی مانند آلبومین، فیبرینوژن،گلبولین، فاکتور های انعقادی و ویتامین ها، گلوکز،چربی ها و اسید آمینه ها و عناصر معدنی می باشد.
اگر خون انسان را در لوله آزمایش حاوی ضد انعقاد ریخته و با سرعت زیاد تحت تأثیر نیروی گریز از مرکز قرار بگیرد. (سانتریفیوژ کردن) اجزای سلولی و پلاسمایی آن براساس وزن مخصوص متفاوت از یک دیگر جدا می شوند.
به طوریکه گلبول های قرمز با بیشترین وزن مخصوص در ته لوله و بعد لایه بافی کت (Buffy coat) که حاوی گلبول های سفید و پلاکت است. و بعد پلاسما در روی یک دیگر قرار می گیرند که با کمک این روش می توان پلاکت های لازم برای تهیه (PRP) تهیه کرد.
آشنایی با پلاکت ها
پلاکت یا ترومبوسیت ها(واژه ای یونانی به معنی سلول لخته ای)،ذرات کروی شکل بدون هسته و کوچک با قطر 2-3 میکرون می باشد که از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلول های بزرگی به نام مگاکاریوسیت در مغز ا ستخوان حاصل می شود.
هر مگاکاریوسیت بین 1000 تا 2000 پلاکت را تولید می کند که به طور اولیه وارد طحال شده است. و حداقل 2 روز در آن جا باقی می مانند تا کاملاً رسیده شوند بعد از آن وارد گردش خون محیطی شده یا در ذخیره پلاکتی طحال به طور فعال باقی می ماند.
طول عمر پلاکت ها
طول عمر پلاکت ها 8 تا 10 روز است بعد از آن توسط ماکروفاژهای طحال و کبد از بین می رود.تولید پلاکت ها به تعداد پلاکت هایی که در طحال تخریب می شود. بستگی دارد و مواد آزاد شده از پلاکت های تخریب شده محرک ساخته شدن پلاکت ها است.
اگر پلاکت ها هسته ندارند اما از نظر متابولیک بسیار فعالند و فاکتور های رشد را در سراسر طول عمرشان تولید می کنند و آن ها را در پاسخ به روند انعقاد ترشح می کنند.دامنه طبیعی پلاکت های 150000 تا 400000 در هر میکرولیتر خون فرد است.
بیماری هایی مانند آرتریت روماتوئید، کم خونی فقر آهن، مشکلات پس از طحال برداری بعضی سرطان ها و بیماری های ژنتیکی خاص باعث افزایش تعداد پلاکت ها می شود. مصرف داروهایی مانند آسپرین و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی سبب مهار عملکرد پلاکت ها می شود. مصرف آسپرین سبب مهار تجمع و ترشح پلاکت در پاسخ به تحریک ADP، اپی نفرین و غلظت های پایین کلاژن می شود.
آسپرین به طور غیر قابل برگشت سیکلواکسیژناز را استیله و غیرفعال کرده و منجر به مهار تولید آندوپراکسید ها و TXA2 می شود.
آشنایی با ساختار پلاکت ها
پلاکت ها دارای زوائد پای کاذب فراوان، تو رفتگی های غشای سلولی و وزیکول هایی درون سلولی (گرانول های ذخیره ای) هستند. دیواره سلولی هر پلاکت دارای غشاء سه لایه شامل: لایه سطح خارجی غنی از گلیکوپروتئین ها و دو لایه قابل نفوذ از فسفولیپید و کلسترول است.
مهمترین گلیکوپروتئین های سطحی پلاکت شامل IIIa/ IIbوIX /IbوIIa/Ia می باشد. نوار زیرغشایی از پروتئین توبولین ساخته شده که باعث حفظ شکل طبیعی پلاکت می شود. یک سیستم کانالیکولی باز از داخل پلاکت به طور مستقیم با سطح پلاکت تماس دارد و در مجاورت آن، سیستم توبولی متراکم دیده می شود.
سیستم توبولی متراکم محل انجام دو عملکرد اصلی پلاکت یعنی کاهش غلظت کلسیم سیتوپلاسم پلاکتی در حال استراحت و متابولیسم اسید آراشیدونیک درپلاکت فعال شده می باشد.
آشنایی با گرانول های پلاکتی
پلاکت های فاقد هسته هستند ولی دارای انکلوزیون های داخلی می باشند. انکلوزین های داخلی شامل میتوکندری، کلاژن، گرانول های دلتا (Dense یا متراکم)، گرانول های آلفا و گرانول های لیزوزمی می باشد. هر پلاکت به طور تقریبی 50 تا 80 گرانول دارد که حاوی پروتئین های متعددی هستند.
گرانول های لیزوزمی یا لاندا محل ذخیره آنزیم های هضم کننده لیزوزمی و هیدرولازها هستند.گرانول های دلتا حاوی ATP و ADPو کلسیم،یون ها، هیستامین، سروتونین، دوپامین هستند که با آزاد شدن در روند تمایز و تکثیر سلولی و ترمیم بافت آسیب دیده شرکت دارند. آلفا در انعقاد خون و ترمیم بافت آسیب دیده نقش اساسی دارند.
گرانول آلفا محل ذخیره فاکتور رشد پلاکتی به صورت غیرفعال و ناکامل هستند. فاکتورهای رشد، سیتوکین هم نامیده می شوند بیشتر فاکتورهای رشد یک یا چند فاز ساخت بافت مانند استخوان سازی را تحریک می کنند.
این فاکتورها ، پروتئین هایی هستند که موجب تکثیر و تمایز سلولی می شوند. فاکتورهای رشد آزاد شده از پلاکت ها به روش اگزوسیتوزی، محرک شیمیایی سلول های فیبروبلاست بوده و آنها را وادار به تکثیر می نمایند. فیبروبلاست ها با تولید کلاژن، الاستین، فیبرونکتین و سایر پروتئین های بافت هم بندی در ترمیم بافت های آسیب دیده مشارکت دارند.
توجه لازم
باید توجه داشت که غلظت فاکتور های رشد هر فرد با فرد دیگری متفاوت است اما با تعداد پلاکتی متناسب بوده و با افزایش تعداد پلاکت ها در PRP میزان آنها نیز زیاد می شود.پلاکت ها، فعالیت های حیاتی متعددی شامل انعقاد خون، التهاب، دفاع ضد میکروبی رگ زایی و بهبود و ترمیم زخم را بر عهده دارند.
اگرچه عملکرد اصلی پلاکت ها در روند انعقاد خون متمرکز شده است اما به دلیل اینکه حامل فاکتورهای رشد، پیام رسان های سیستم ایمنی، آنزیم ها و سایر ترکیبات فعال زیستی که در جنبه های گوناگون ترمیم بافتی دخالت دارند.
هر پلاکت یک منبع بیوشیمیایی در بازیابی فاکتور های ترمیم و نوسازی بافت در جراحت است که پس از فعال سازی و تجمع و شرکت پلاکت ها در روند انعقاد (هموستاز) عومال رشد موجود در گرانول های آن ها آزاد شده و در موضع ترشح می شوند. که بدین ترتیب فرایندهای التهابی، ترمیم و بهبودی را سبب می شوند.
فرآیند ترمیم شامل مراحل پی در پی کموتاکسی یا حرکت سلول ها به محل ضایعه پرولیفراسیون و تمایز سلولی، حذف بافت آسیب دیده و ایجاد عروق و ماتریکس خارج سلولی و در پایان بازسازی بافت آسیب دیده است.
PRP چیست؟
پلاسمای غنی از پلاکت (PRP_Platelet Rich Plasma) چیزی نیست جز حجمی از پلاسمای خود فرد (اتولوگ یا مشتق از خود) که غلظت پلاکت آن بالاتر از حد پایه در خون کامل است. در واقع مخلوطی خالص از پلاسما (قسمت مایع و برون سلول خون که حاوی پروتئین هایی است که در روند انعقاد خون نقش دارند و مولکول های زیستی که در ترمیم زخم، نقش عمده ای ایفا می نمایند و پلاکت ها و سیتوکین ها و فاکتور های رشد مربوط به آن ها) است.
PRP طی یک فرایند جداسازی از خون تازه و لخته نشده تهیه می شود. و تزریق آن همراه با ایجاد تغییرات قابل توجهی در محل تزریق شده می باشد. به محض تزریق PRP روند فعال شدن رخ می دهد. رها سازی عوامل رشد که آغاز یک واکنش التهابی است در حدود 3 روز به طول می انجامد، فیبروبلاست ها در محل تزریق تجمع می یابند که نشانه ای از آغاز مرحله تکثیر است و چند مرحله به طول می انجامد.
پس از آن مرحله بازسازی رخ می دهد و سبب تشکیل ماتریکس می شود این مرحله بازسازی که منجر به شکل گیری بافت های بالغ است 6 ماه به طول می انجامد.
تمام سه فاز برای تشکیل بافت های جدید لازم است تا پایداری دراز مدت بافت را تأمین کند. یک تصور نادرست که شاید ناشی از تبلیغات غیر علمی نیز باشد این است که PRP یک روش درمانی با استفاده از تزریق سلول های بنیادی است.
همانطور که می دانیم پلاکت ها اجسام کوچکی هستند که از قطعه قطعه شدن سیتوپلاسم سلول های بزرگ مگاکاریوست در مغز استخوان حاصل می شود و به دلیل اینکه هسته ندارند جزء تشکیلات غیر سلولی به حساب می آیند و سلول نامیده نمی شوند.
بنابراین نمی توانند جزء سلول های بنیادی محسوب شوند. اما ترشح فاکتور های رشد توسط پلاکت ها سبب فعال شدن سلول های بنیادی موجود در ناحیه آسیب دیده می شود.
مزایای PRP درمانی نسبت به سایر روش های درمانی
- از سلول های خود فرد استفاده می شود (اتولوگ)
- یک روش غیر تهاجمی بود و عوارض ناچیزی دارد
- اثر ماندگار و طولانی دارد
- عوارض احتمالی انتقال بیماری، ابتلا به بیماری واگیر و پس زدن عفونت ندارد
- هم در زنان و هم در مردان مؤثر بوده و محدودیت سنی و جنسی ندارد
- نگرانی خاصی در مورد غیر استاندارد بودن یا ناشناخته بودن محصول وجود ندارد
- بیمار نیاز به بستری و استراحت ندارد
- به صورت یک ماده طبیعی عمل می کند و سبب بروز کانسرنمی شود و موتاژن نیست
معایب PRP درمانی کدامند ؟
برای شروع اثر باید حوصله زیادی داشت اگرچه سرعت ترمیم را بالا می برد. اما برای دستیابی به اثرات قابل مشاهده باید صبر و تحمل داشت. زیرا فرایند فعال شدن سلول های بنیادی تا ترمیم بافتی فرایندی کند و طولانی است.
این روش با تزریق همراه است پس حین انجام کار درد مختصر و قابل تحملی وجود دارد. و عوارض جانبی احتمالی شامل قرمزی، تورم و کبودی مختصر ممکن است دیده شود که به طور کامل طی 24 الی 28 ساعت برگشت پذیر است.
کاربرد های PRP در کجاست ؟
به طور کلی پی ار پی در زیبایی نیز کاربردهایی دارد که شامل موارد زیر می شود :
- درمان چروک های پشت دست
- درمان تیرگی و گودی و پف زیر چشم
- درمان طاسی و ریزش مو
- درمان اسکار های جراحی و آکنه و اسکار ناشی از سوختگی
- در درمان زخم های دیابتی
- جراحی زنان
- در جراحی قلب
- درجراحی های عمومی و ترمیمی
- در درمان بیماری های ارتوپدی
بهتر است در این موارد PRP درمانی انجام نشود، یا با پزشک متخصص و احتیاطات لازم انجام شود :
- کانسر های پوستی و سیستمیک
- بیماری های مزمن، دیابت درمان نشده و ایدز
- مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و آسپرین و داروهای رقیق کننده خون
- مبتلایان به اختلالات انعقادی مانند هموفیلی
- مبتلایان به بیماری های پوستی مانند پورفیری و بیماری های اتوایمیول، بیماری های حاد کبدی
- خانم های باردار و شیرده
- معتادین به سیگار و مواد مخدر و الکل
- وجود عفونت در محل تزریق
- حساسیت و آلرژی به دارو های بیهوشی و یا تجهیزات درمانی
